Ξαφνικά σαν να γύρισε κάποιος έναν διακόπτη και άλλαξαν όλα. Κάθε Σάββατο πηγαίνεις στο σούπερ μάρκετ και βλέπεις νέες τιμές στα ράφια. Δίνεις περισσότερα χρήματα για λιγότερα αγαθά. Οι τιμές αλλάζουν με ταχύτητα που μας φέρνει 20 χρόνια πίσω, στην περίοδο της δραχμής. Τότε που ο πληθωρισμός έτρεχε με 15% και 20%. Το ευρώ έφερε πολλές δυσκολίες στην προσαρμογή των καταναλωτών τα πρώτα χρόνια, όμως, στην πορεία δημιούργησε σταθερότητα και ασφάλεια. Ήξερες πόσα δίνεις και πόσα παίρνεις σε κάθε συναλλαγή. Άσε που τα χρόνια της χρεοκοπίας είχαμε και μειώσεις τιμών για λόγους ευνόητους, αν και αυτό δεν ήταν φυσιολογικό. Τώρα επιστρέφουμε στην παλιά τρέλα την οποία η νέα γενιά δεν έχει ζήσει ξανά.
Του Γιάννη Πολίτη
Ευκαιρία για αισχροκέρδεια
Είναι κατανοητό ότι ο πλανήτης βίωσε δύο ακραίες καταστάσεις μέσα σε δύο χρόνια. Πρώτα ήταν η πανδημία, η οποία μείωσε δραματικά την παραγωγή παγκοσμίως και δυσκόλεψε τις μεταφορές. Μετά ήρθε ο πόλεμος στην Ουκρανία που προκάλεσε σοκ με την ενεργειακή κρίση. Όλα αυτά είναι κατανοητά και λογικά και εξηγούν την ακρίβεια μέχρι ενός σημείου. Αυτό που δεν εξηγείται είναι το ξεσάλωμα των κάθε λογής κατεργάρηδων που τελικά αυτοί ρυθμίζουν την κατάσταση στην αγορά.
Πώς μία χωριάτικη σαλάτα από έξι ευρώ φτάνει στα 12 μέσα σε έναν μήνα; Πώς ένα απορρυπαντικό από 11 ευρώ αυτόματα πήγε στα 18; Και πάει λέγοντας. Ο εργατοτεχνίτης τώρα, που δεν είναι υπάλληλος, άρα αποφασίζει ο ίδιος για την αμοιβή του, για να τα βγάλει πέρα η οικογένειά του στα νέα δεδομένα, πήγε το μεροκάματο από τα 50 ευρώ στα 70. Εκείνος το ισορρόπησε με αυτόν τον τρόπο. Ο ιδιωτικός υπάλληλος, όμως, των 800 ευρώ παρέμεινε στα ίδια και τρώει από παντού «ξύλο», γιατί όποιον νέο προγραμματισμό κι αν κάνει, δεν φτάνουν τα λεφτά για να περάσει ο μήνας. Αυτή η «έκρηξη» μέσα σε λίγους μήνες είχε στην οικοδομή, την οποία η κυβέρνηση θεωρεί εργαλείο ανάπτυξης, την εξής κλιμάκωση. Πριν από έναν χρόνο έχτιζες σπίτι με 1500 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο. Τώρα στην καλύτερη περίπτωση θέλεις 2300 ευρώ. Και αυτή η διαφορά δεν προκύπτει μόνο από την αύξηση του σιδήρου και του τσιμέντου που έφερε ο πόλεμος, αλλά από όλη την αλυσίδα των δράσεων στην ολοκλήρωση μιας οικοδομής.
«Καμπανάκια» για νέα κρίση
Ο κόσμος είναι ζαλισμένος και πολλοί ζουν με την ελπίδα ότι αυτή η κατάσταση είναι προσωρινή. Μόλις αυτές οι υπέρογκες τιμές σταθεροποιηθούν σε αυτό το ψηλό σκαλοπάτι που βρίσκονται σήμερα -γιατί αυτό θα συμβεί- εκ των πραγμάτων θα αρχίσει η μείωση της κατανάλωσης και θα μπούμε ξανά σε μακρά περίοδο ύφεσης. Τότε οι σημερινοί αεριτζήδες, που εκμεταλλεύονται τη συγκυρία και εκτινάσσουν τιμές προϊόντων και υπηρεσιών για να κάνουν αρπαχτές, θα πληρώσουν ακριβά το μάρμαρο. Η κατηφόρα θα αρχίσει κάπως έτσι: πρώτα θα φρενάρει ξανά, όπως έγινε το 2010, η οικοδομική δραστηριότητα. Ήδη χιλιάδες άνθρωποι σε όλη τη χώρα περιμένουν με τις άδειες οικοδομής στο χέρι και αναβάλλουν το χτίσιμο αναμένοντας καλύτερες τιμές. Αυτό δεν είναι κάτι απλό, γιατί το πάγωμα της οικοδομής συμπαρασύρει δεκάδες επαγγέλματα που την τελευταία διετία επέστρεψαν ξανά στον παλιό καλό καιρό.
Όσο για την καθημερινότητά μας τώρα, πόσοι είναι αυτοί που θα αγοράσουν φέτος ρούχα, παπούτσια, θα κάνουν ταξίδια ή θα βγουν για διασκέδαση τα Σαββατοκύριακα; Πολύ λίγοι. Θα συνεχίσουν να ζουν πολύ καλά περίπου ένα εκατομμύριο Έλληνες, αυτοί που έχουν μεγάλη άνεση και δεν τους αγγίζει καμία κρίση. Τα υπόλοιπα εννιά εκατομμύρια, ο καθένας στην κατηγορία του, θα μαζευτούν, όπως έκαναν και όταν μπήκαμε στα μνημόνια. Ήδη αυτό άρχισε να συμβαίνει από το καλοκαίρι. Διακοπές έκαναν λιγότεροι από τους μισούς Έλληνες και αυτοί μόνο για λίγες μέρες.
Αφού κοπεί, λοιπόν, η ένδυση και η ψυχαγωγία, μετά αρχίζει ο σκληρός πυρήνας των περικοπών. Τη δεκαετία του ’70, το καλάθι του καταναλωτή είχε 17 προϊόντα, όπως τα γνωστά: μακαρόνια, ρύζι, όσπρια, ντοματοπελτέ. Μετά το 2000, που άρχισε η μεγάλη σπατάλη, το καλάθι έφτασε στα 180 προϊόντα. Από τη μαγιονέζα μέχρι το ειδικό βουρτσάκι που καθαρίζει το τηγάνι. Χωρίς αμφιβολία, το καλάθι θα μικρύνει πολύ ξανά. Είναι δύσκολο να γυρίσουμε στα 17 προϊόντα αλλά θα περιοριστούμε σε αυτά που είναι απαραίτητα για την επιβίωσή μας. Δεν χρειάζεται να είσαι οικονομολόγος για να καταλάβεις ότι αυτό σημαίνει ύφεση. Προφανώς δεν πρέπει να ξεγελαστεί κανείς με το ξέφρενο πάρτι και την ξιπασιά που είδαμε φέτος μετά από πολλά χρόνια στα κοσμικά νησιά. Αυτή η καταναλωτική τρέλα δεν αφορά την κοινωνία αλλά μια μερίδα νεόπλουτων επιδειξιομανών που πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν. Απλώς κρύφτηκαν τα χρόνια της βαθιάς χρεοκοπίας μέσα στα σκάφη τους και τώρα ανοίγουν ξανά δημοσίως τις ακριβές σαμπάνιες.
Η κοινωνία μπαίνει ξανά σε σκοτεινό τούνελ και για να βγει στο ξέφωτο χρειάζεται ισχυρή κυβέρνηση που να κρατάει σταθερά το τιμόνι, να δημιουργεί ασφάλεια στους πολίτες και να τους εξηγεί κάθε φορά τι κάνει και για ποιον λόγο το κάνει. Πέραν, όμως, των κυβερνητικών χειρισμών, είναι αναγκαία και η εγρήγορση των πολιτών. Πρέπει να μπει φρένο στην σπατάλη της ενέργειας πρώτα από τους δήμους και τις περιφέρειες. Βρέθηκα σε ένα παραλιακό χωριό το περασμένο Σάββατο στις 10 το πρωί και τα φώτα στους δρόμους ήταν ακόμη αναμμένα. Ε, αυτή η αναισθησία ξεπερνάει την όποια κριτική!
