Δεν είδαμε ακόμη τον πάτο του βαρελιού. Θα φανεί ολοκάθαρα στα τέλη Σεπτεμβρίου, όταν θα γίνει ο λογαριασμός στο ταμείο. Θα μετρηθούν μέχρι το τελευταίο ευρώ όσα χάσαμε από τον φονικό ιό. Εμείς δεν πουλάμε ούτε αυτοκίνητα ούτε ψυγεία για να πούμε όποιος δεν αγόρασε τον Απρίλιο θα αγοράσει τον Ιούλιο. Η Ελλάδα πουλάει ήλιο, θάλασσα και όμορφα καλοκαίρια. Και το φωτεινό καλοκαίρι χάνεται.
Γλιτώσαμε τη μεγάλη συμφορά, είναι αλήθεια. Σώθηκαν εκατοντάδες -αν όχι χιλιάδες- ανθρώπινες ζωές. Αποφύγαμε την ολική καταστροφή. Είμαστε οι καλύτεροι στην Ευρώπη και πρότυπο στην παγκόσμια κοινότητα. Συνεπείς, υπάκουοι και απολύτως πειθαρχημένοι στις οδηγίες της πολιτικής και της επιστημονικής ηγεσίας, που μας έπεισαν -και οι δυο- ότι ξέρουν τι κάνουν. Μείναμε αμπαρωμένοι μέσα στα σπίτια μας μέχρι και το Πάσχα, στο κορυφαίο ξεφάντωμα, την ημέρα κεφιού και ξενοιασιάς για πλούσιους και φτωχούς. Απίστευτη υπομονή και αυτοσυγκράτηση. Αυτό και αν ήταν αναστάσιμο θαύμα. Μόνη παραφωνία κάποιοι γραφικοί και κάποιοι λίγοι ιερωμένοι, που δεν διδάχθηκαν από αυτά που διαβάζουν, την αξία της καρτερικότητας.
Τώρα, όμως, καθώς θα επιστρέφουμε σιγά-σιγά στην καθημερινότητα, θα έρθουμε αντιμέτωποι με μια σκληρή πραγματικότητα.
Ήμασταν άτυχοι που ο ιός χτύπησε την πόρτα της Ευρώπης τον Μάρτιο. Αν ήταν δύο μήνες νωρίτερα, θα είχε κάνει -ενδεχομένως- τον κύκλο του νωρίτερα. Αυτή η καθυστέρηση ωφέλησε σε άλλα, δηλαδή προλάβαμε να οχυρωθούμε, τσάκισε όμως τη βαριά βιομηχανία μας, τον τουρισμό.
Τα εννέα τελευταία χρόνια κερδίζαμε το ένα ρεκόρ μετά τον άλλο. Από τις 15 Ιουλίου μέχρι τα τέλη Αυγούστου δεν έμενε ούτε καλύβα άδεια όπου υπήρχε θάλασσα. Αυτή η ραγδαία αύξηση των επισκεπτών μάς κράτησε ζωντανούς μέσα στην κρίση. Περισσότερα από 40 δισ. τζιράρονται κάθε χρόνο. Μπορεί τα άμεσα έσοδα να είναι 18 δισ., τα έμμεσα όμως κάνουν τη διαφορά. Από το σουβλάκι και τον μουσακά που θα καταναλώσουν ξένοι μέχρι τα δεκάδες επαγγέλματα που λειτουργούν υποστηρικτικά στις τουριστικές επιχειρήσεις, στο τέλος όλοι κερδίζουν, ακόμη και αν δεν το έχουν συνειδητοποιήσει. Από την κυρία που ράβει τις κουρτίνες για τα δωμάτια μέχρι τον εργατοτεχνίτη κάθε ειδικότητας που κάνει τη συντήρηση. Αφήνω τις 500.000 θέσεις εργασίας. Άνθρωποι που εργάζονται μόνο στον τουρισμό και τώρα περιμένουν με κομμένη την ανάσα να δουν αν και πότε θα ανοίξουν οι επιχειρήσεις που μέχρι πέρυσι τις θεωρούσαν όλοι την κότα με τα χρυσά αυγά.
Όσο νωρίτερα το πάρουμε απόφαση, τόσο πιο εύκολα θα αντιμετωπίσουμε το τσουνάμι των συνεπειών που έρχονται.
Ο τουρισμός για φέτος είναι χαμένη υπόθεση. Θα είμαστε πολύ τυχεροί αν από αυτή τη μικρή πίτα που έχει απομείνει πάρουμε ένα καλό κομμάτι μετά τα μέσα Ιουλίου, που να αντιστοιχεί στο 20%-30% του τζίρου που ήταν δεδομένος για το 2020.
Πολλά από τα μεγάλα συγκροτήματα δεν θα ανοίξουν καν. Είναι λύτρωση για τους ιδιοκτήτες το λουκέτο, καθώς μια μεγάλη τουριστική επιχείρηση αρχίζει να αποδίδει κέρδη μετά από 120 ημέρες λειτουργίας. Αρα, είναι καλύτερα να μείνουν κλειστές παρά να δουλέψουν μόνο Αύγουστο και Σεπτέμβριο. Και κάποια από αυτά θα αλλάξουν χέρια τον Χειμώνα ή θα αλλάξει η μετοχική τους σύνθεση. Ξένοι επενδυτές καραδοκούν να πάρουν τα πλειοψηφικά πακέτα κοψοχρονιά.
Θα λειτουργήσουν για σχεδόν δύο μήνες μικρότερα ξενοδοχεία, ξενώνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Ισα-ίσα για να καλύψουν τα έξοδα συντήρησης, να πληρώσουν τους εργαζομένους και τα δάνεια και να τους μείνει ίσως -δύσκολα- ένα πολύ μικρό εισόδημα. Είναι πιο τυχεροί όσοι εργάζονται σε μικρές τουριστικές επιχειρήσεις. Τουλάχιστον οι εργαζόμενοι σε αυτά θα έχουν δουλειά για κάποιους μήνες.
Οι Ευρωπαίοι θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα. Περισσότεροι από τους μισούς δεν έχουν ακυρώσει τις κρατήσεις τους. Το ζήτημα είναι αν τους αφήνουν να φύγουν και αν μπορούμε να τους δεχθούμε αν δεν έχουμε αξιόπιστα τεστ για τη νόσο.
Μην ξεχνάμε ποτέ ότι οι βασικοί πελάτες μας είναι Βρετανοί, Γερμανοί, Γάλλοι Σκανδιναβοί και Ιταλοί. Ολων αυτών οι χώρες έχουν πάρει φωτιά.
Προφανώς και η κυβέρνηση θα στηρίξει τους εργαζομένους στον τουρισμό.
Προφανώς θα φροντίσει να σώσει όσες επιχειρήσεις σώζονται. Με άτοκα κεφαλαία κίνησης, με επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής δανείων και ενδεχομένως με επιδοτήσεις για τη συντήρηση και την αναβάθμιση των καταλυμάτων ώστε να βγει η χώρα στην πρώτη γραμμή, για προσέλκυση των τουριστών το 2021.
Πιθανότατα θα ενισχύσει τον κοινωνικό τουρισμό με πιστωτικά κουπόνια στους οικονομικά ασθενέστερους, προκειμένου να απολαύσουν λίγες ημέρες διακοπών και να στηριχθούν οι επιχειρήσεις.
Μόνο που όλα αυτά τα θετικά δεν αρκούν. Είναι χρήματα από τον ίδιο κρατικό κορβανά, που θα ανακυκλωθούν. Νέο ζεστό χρήμα δεν θα μπει στη χώρα και αυτό τον χειμώνα θα φανεί στις ζωές όλων μας, καθώς το περίφημο ΑΕΠ θα πάρει ξανά την κατηφόρα. Είναι νωρίς να πούμε νούμερα, αλλά η μείωση 10% είναι το καλό σενάριο. Ακριβώς τη στιγμή που η Ελλάδα ήταν έτοιμη να βγάλει το κεφάλι έξω από το νερό, βυθίζεται ξανά στον πάτο.
